Του Γιαννη Μ. Ιωαννiδη, Καθημερινή, 13 Αυγούστου 2013.
Η λειτουργία της πόλης όπου ζούμε είναι καθημερινή μας εμπειρία που δεν την πολυσκεφτόμαστε. Ενώ προσαρμοζόμαστε στο αστικό μας περιβάλλον, όλοι μας έχουμε απόψεις για μικρές και μεγάλες επεμβάσεις που μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής μας. Ο τρόπος που λειτουργούν και αλληλοσυμπληρώνονται οι δραστηριότητες που συνυπάρχουν στην πόλη είναι αποτέλεσμα πλήθους αποφάσεων μεμονωμένων ατόμων, επιχειρήσεων και κυβερνήσεων. Τα αποτελέσματα συγκεκριμένων επεμβάσεων στην πόλη, από την αυθαιρεσία του καταστηματάρχη που επεκτείνεται παράνομα στον κοινόχρηστο χώρο του πεζοδρομίου μέχρι την πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση «Ξανα-σκέψου την Αθήνα» που επιδιώκει να ανορθώσει το κέντρο της Αθήνας με την πεζοδρόμηση της οδού Πανεπιστημίου, καθορίζονται τελικά από το πώς γίνονται δεκτές από το κοινό. Ολοι μας προσαρμοζόμαστε σε οποιαδήποτε επέμβαση, ακολουθώντας την καθημερινή μας ρουτίνα, το αποτέλεσμα όμως μπορεί να είναι και καλό και κακό για ολόκληρη την αστική οικονομία. Π.χ., κατάληψη ενός πεζοδρομίου επιβραδύνει δεκάδες χιλιάδες πεζούς και μεταφράζεται σε σημαντική απώλεια χρόνου για το κοινωνικό σύνολο. Στην περίπτωση, όμως, της προτεινόμενης πεζοδρόμησης της οδού Πανεπιστημίου, οι επιπτώσεις στις κυκλοφοριακές ροές και κατά συνέπεια στην οικονομική δραστηριότητα και στην ποιότητα ζωής γενικότερα θα ήταν κολοσσιαίες.
Από τις τεχνικές προδιαγραφές του έργου προκύπτει ότι η πεζοδρόμηση της οδού Πανεπιστημίου στοχεύει στην απόδοση του κέντρου της πόλης στους κατοίκους της. Πώς επιτυγχάνεται τέτοιος αξιοθαύμαστος στόχος; Και σε τι βαθμό τον προσεγγίζει η νικήτρια πρόταση «Ενα Βήμα Παραπέρα» του διαγωνισμού του Ιδρύματος Ωνάση, που εκπονήθηκε από το Γραφείο ΟΚΡΑ;
Νομίζω ότι τέτοιος στόχος είναι εφικτός μόνο μέσω της αναζωογόνησης των βασικών λειτουργιών της πόλης, δηλαδή των οικονομικών της λειτουργιών και της βελτίωσης της καθημερινής και πολιτιστικής της ζωής και λιγότερο της τόνωσης του μνημειακού χαρακτήρα της συγκεκριμένης περιοχής. Πεζοδρομήσεις αποδεδειγμένα βοηθούν όταν συμπληρώνουν τις οικονομικές δραστηριότητες, εκ των ων ουκ άνευ, της οποιασδήποτε πόλης. Επιπλέον μάθαμε από την επιμονή της Τζέιν Τζέικομπς, της δημοσιογράφου και ακτιβίστριας της οποίας την επιρροή βλέπουμε στη διάσωση του Κάτω Μανχάταν (όταν απειλήθηκε με διχοτόμηση) αλλά και στην αναγνώριση ότι οποιαδήποτε συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα είναι πιο παραγωγική (και συνεπώς πιο προσοδοφόρα) όσο πιο πολλές άλλες δραστηριότητες συνυπάρχουν κοντά της.
Η πρόταση του Γραφείου ΟΚΡΑ προφανώς συγκροτείται από πολλά θετικά στοιχεία, όπως αειφόρος ανάπτυξη και μικροκλιματική αποκατάσταση του κέντρου προς κάτι πιο ανθρώπινο. Ομως υστερεί στην άμεση σύνδεση με τον εμπορικό και οικονομικό χαρακτήρα της πόλης. Η πρόταση δεν προτείνει ενίσχυση του δημιουργικού συνωστισμού που είναι απαραίτητος για την επιτυχία της πόλης. Ο συνωστισμός είναι πιο δημιουργικός όσο πιο ποικίλες είναι οι δραστηριότητες που τον δημιουργούν και όσο πιο «περίπλοκη» είναι η ανέλιξή του στον αστικό χώρο.
Πρωτοβουλίες σαν αυτές του Ιδρύματος Ωνάση είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτες και ελπίζουμε ότι θα σημάνουν επιστροφή στο παρελθόν της γενναιοδωρίας των ιδιωτών που χάρισαν στην Αθήνα φυσιογνωμία ευρωπαϊκής μεγαλούπολης. Ξανασκεπτόμενος την πόλη μου, βλέπω ότι η νικήτρια πρόταση είναι ουσιαστικά μία προσέγγιση με βάση τις αρχές της αρχιτεκτονικής του τοπίου, χαρακτηρίζεται από ελάχιστη περιπλοκότητα και δεν φαίνεται να συμβάλλει όσο θα ήθελα στην ανανέωση των οικονομικών λειτουργιών της πόλης.
Δεδομένου ότι η αστική οικονομία χαρακτηρίζεται από οικονομίες κλίμακας, η ανάκαμψη του κέντρου της Αθήνας θα συμβάλει περισσότερο από αναλογικά στη συνολική ανάκαμψη της μητροπολιτικής Αθήνας και επίσης περισσότερο από αναλογικά στην εθνική οικονομία. Αλλά η επέμβαση πρέπει να γίνει σωστά!
